Çocuklara Yeme Alışkanlığı Kazandırmanın Yolları

   Yemek yeme çocuğa erken gelişim dönemlerinde kazandırılaması gereken bir alışkanlıktır. Anneler çocuklarının hep aç olduğunu düşünürler bunun ne kadar önemli olduğunun farkındayım ama gereğinden fazla yedirmek çocuk için karşıt tepki uyandırır ve yemekten kaçınabilir. Çocuğunuzun ihtiyacı doğrultusunda doktorunuzunda önerdiği şekilde öğünlerini düzenlemeniz çok önemli.

   Çocuklar henüz mama sandayesindeyken eline plastik çatal, kaşık vererek yemeğini karıştırmasına izin verin. Çocukların yeme davranışını öğrenme ve sürdürme potansiyelleri vardır. Az yer, üstüne başına döker, etrafı kirletir diye izin verilmeyip aniden  “artık büyüdün kendin yemelisin” gibi bir tavırla karşılaşınca tabiki zorlanacaktır. Özellikle bu konuda ilgi çektiğini gören çocuk buna devam edecektir. Yetişkinlikte ortaya çıkan yeme bozukluklarının nedeni bu ilk yıllarda kazanılmış yanlış yeme alışkanlıklarıdır.

            Yeme alışkanlığı kazandırmak için;

1.     Çocuklar sizden görerek öğrenir. Kendi yapmadığınız bir davranışı ondan bekleyemezsiniz. Örneğin siz anne baba olarak tv karşısında, ayakta yemek yiyorsanız çocuğunuzda böyle yapacaktır.

2.     Yemekler ailede herkesin katıldığı hoş sohbet havasında geçen bir ortamda olmalıdır ki  çocukta yemek masasına oturduğunda mutlu olsun gergin değil.

3.     Çocuğunuza seçenek sunun onun sevdiği bir yemek mutlaka olsun. Yemek alış verişini onuda dahil edin arada sebze meyve seçmesine imkan verin. Yemeği hazırlama pişirme zamanlarında size yardım etmesi yemeğe karşı ilgisini arttırır.

4.     Yemek yedirmek için peşinden koşmayın. Bu ilerde yeme bozuklukları oluşmasına yol açacaktır.

5.     Zorla yedirdiğiniz bir yemeğin sonrki yemekte size olumsuz bir şekilde geri döneceğini unutmayın! Eşinizin tabağıyla ne kadar ilgileniyorsanız onunkiyle de o kadar ilgilenin.

6.     Yemeği yemesi için rüşet teklif etmeyin. Bu zaten yapması gereken bir davranıştır. Rüşvet yemeği reddetme davranışının tekrarlanmasını sağlar.

7. Eğer çocuğunuz yemeze “peki yemiyorsan kaldırayım deyip başka bir şeyle meşkul olun, örneğin eşinizle başka bir şey konuşun. Israr etmezseniz çocuğunuzun yemeğe ilgisini arttırabilirsiniz. Eğer yemezse bir süre sonra acıkacaktır o durumda da diğer yemek zamanına kadar herhangi bir atıştırma vermeyin. Buna dayanmak zor evet ancak bu düzenli bir yemek alışkanlığı edinmesi için çok önemli. Çocuğunuz yemekten sonra “ben acıktım diyorsa”  sizde; “aa üzgünüm yemek saatimiz geçti, üç öğün yemek yiyoruz biliyorsun o yüzden beklemek zorundasın” diyebilirsiniz. Bunu anlaması için çocuğunuzun biraz zamana ihtiyacı vardır ilk seferde anlayamayabilir sabırlı ve kararlı olur fikrinizi değiştirmezseniz çocuğunuz bunu öğrenecektir.

Çocuğunuza Özgüven Duygusu Aşılamak

Özgüven kişinin kendini nasıl gördüğü, kendi hakkında ne düşündüğü ve kendine ne kadar değer verdiğini ile ilgili yaptığı değerlendirme sonrası kendinden memnun olup olmadığıdır. Kişi kendinden memnunsa özgüveni yüksektir deriz. Özgüven kendiliğinden gelmez. Özgüven erken yaşta kazanılmaya başlanır. Çocukluk ve ergenlikteki deneyimlerle oluşur. Zekâ ile ilişkisi yoktur. Özgüvenin kaynağında, sevgi, kabul görme, sağlıklı iletişim, sağlıklı ilişkiler ve saygı vardır. Çocuğunuzun özgüven oluşturabilmesi için bu kaynakların aile, okul, iş sosyal çevre tarafından desteklemesi gerekir.

 Kendine güveni olmayan çocukların çoğu hayattaki başarısızlıklarını kendilerinin dışındaki nedenlere bağlarla bu nedenle kendine olan güvenlerini ve gelecekte ki başarılı olma şanslarını azaltırlar. Örneğin; özgüveni olmayan çocuk sınavı kötü geçtiğinde  “Öğretmen bana taktı, beni sevmiyor, sorular çok zordu” der. Olan çocuk ise “Sınavım kötü geçti iyi çalışmadığım anlamadığım yerden çıktı bir dahakine daha çok çalışmalıyım” diye düşünür. Başarısız olduğunda daha iyisini yapmak için motive olur.

            Çocuğunuza özgüven kazandırmak için neler yapmalısınız;

1. Çocuğunuzu olduğu gibi kabul edin, sevin ve saygı gösterin: Sizin olduğu gibi çocuğunuzunda bir kişilik yapısı vardır. Çocuğunuzu olmasını istediğiniz gibi değiştirmeye çalışmayın; olduğu gibi kabul edin. Aksi durumda hayal kırıklığı yaşarsınız ve çocuğunuzda olumsuz etkilenir. Farklı değişik fikirleri çocuğunuzun yanında kınamayın tam tersi o fikre  katılmasanız bile farklılığın hoşunuza gittiğini söyleyin. Çocuğunuza saygınızı ve değer verdiğinizi ilk olarak, onu ilk karşılaştığı kişilere ismiyle tanıştırarak ya da onunla ilgili kararlarda onunda fikrini alarak gösterebilirsiniz. 

2. Çevreyi Çocuklara Göre Ayarlayın: Çocuklar hazır olduklarında yapabilecekleri şeyleri kendilerinin yapmalarını sağlayın buna ihtiyaçları vardır. Örneğin kendi yemek yemeleri için onlara uygun plastik çatal, kaşık, rahatça kıyafetlerini asacakları bir dolap, kitaplarına istediklerinde uzanacakları ve erişebilecekleri boyda kitaplık, hatta kendi kendilerine kalkacakları yatak gibi. Kendi yapabileceği şeyleri asla onun yerine yapmayın, sadece yol gösterin.

3. Çocuklara Uygun Oyun Alanı Yaratın: Oyun oynamak çocuk için dünyanı tanımanın ve öğrenmenin bir yoludur. Oyun sorumluluk alma, işbirliği yapma, problem çözme becerilerini geliştirir. Bunun için çocuğunuza yeterli alan yaratın. Onlarla oynayın.

4. Sabır gösterin: Çocuğunuzun yaptığı işleri, kendi hızında yapmasına izin verin. Sabırsızlık göstermeyin.

5. Sorumluluk verin: Çocuğunuza neleri yapabildiğini göstermesi için fırsat tanıyın. Sürekli olarak kontrol edilmediği görevler almasına tek başına karar vermesine izin verin.

6. Sınırlı riskler almasını destekleyin: Çocuğunuz hayatında karşılaştığı zorluklarla başa çıkma yetisine güvenmelidir. Eğer aşırı koruyucuysanız ve çocuğunuz size çok bağımlıysa veya beklentiler çok yüksek olduğu için asla başarılı olamıyorsa kendisini güçsüz ve yetersiz hissedecektir. Yeni bir arkadaş edinme değişik bir yemek deneme gibi deneyimlerde bulunmasını destekleyin.

7. Cesaretlendirin, destekleyin ve takdir edin: Çocuğunuz sadece başarmaya değil, olumlu geribildirime ve onaylanmaya da ihtiyaç duyar. “Sıranı bekleme şeklini beğeniyorum, iyi bir çaba gösteriyorsun, daha sıkı çalışıyorsun, aferin” “senin en çok takdir ettiğim özelliklerinden biri...” gibi konuşmalarla onu iyi olduğu alanda destekleyin.

8. Hataları ve başarısızlıkları kabullenebilmesine yardım edin: Çocuğunuz hata yaptığında veya başarısız olduğunda, kendisini rahat, yenilgiye uğramamış hissetmeye ihtiyaç duyar. Bu engellerin yaşamın ve öğrenmenin normal bir parçası olduğunu ve bunlardan çıkaracak derslerin olduğunu açıklayın. Daha iyi bir çözüm bulmasına yardımcı olun “eğer topu bu şekilde atarsan gol olur” gibi. 

9. Duygularını ifade etmesine yardım edin: Çocuğunuzun duygularını bastırmasına neden olmayın. Öfke, kıskançlık bunlar herkesin yaşadığı duygulardır. Doğru olan çocuğunuzun bunları nasıl göstereceğini ve başa çıkacağını öğrenmesidir. Duygularını bastırması ilerde ciddi sorunlara yol açar. Çocuğunuz ancak duygularıyla yaşama becerisini öğrenirse mutlu olur.

ÇOCUKLARDA ÖFKE NÖBETLERİYLE BAŞA ÇIKMA YÖNTEMLERİ

Yürümeye yeni başlayan çocuklar davranışlarını kontrol edebilmek için bir yetişkinin yardımına ihtiyaç duyarlar. Çocuğunuza şöyle yardım edebilirsiniz;

1. Duygularını öğretin: Duygularını doğru bir şekilde ifade edebilmesi için önce onların farkında olması lazım. Çocuğunuza duygularını fark etmesi için yardım edin; öfkelendiğinde “şu an buna sinirlendin seni anlıyorum” diyebilirsiniz. Başkaları üzerinden de anlatabilirsiniz örneğin “Televizyondaki adamın yüzüne bak öfkeli görünüyor değil mi?”  gibi konuşmalar yapabilirsiniz. Çocuğunuzla öfke ve diğer duygularla ilgili konuşmanız onun duygusal farkındalığını arttıracağından hem diğerlerinin hissettiğini hem de kendi hissettiklerini çok daha iyi anlayacaktır. Öfke duygusuna saygı gösterin kabul edin ancak çocuğunuza şunu anlatın; öfke duygusu normaldir ama agresif davranışlar değil!

2. Çocuğunuzun doğru davranışlarını yakalayın: Davranışlarından memnun olduğunuzda; iyi bir şey yaptığında ya da  yapmak için çabaladığında bunu gördüğünüzü belli edin, takdir edin, teşekkür edin. Örneğin “Ben hatırlatmadan yemeğe geldiğin için teşekkür ederim”, “ben telefonla konuşurken sabırla beni beklediğin için teşekkür ederim”, “çikolatanı kardeşinle paylaştığın için çok mutlu oldum” , “gerçekten ne olduğunu söylediğin için çok teşekkürler” “ biliyorum sıranı beklemek senin için zor ama bunun üstesinden geldin aferin sana” gibi... 

3. Fiziksel hareket: Çocuklara enerjilerini doğru şekilde  atmaları için yaşlarına uygun fiziksel egzersiz ve hareket fırsatları sunmalıyız. 

4. Öfke nöbetlerini önlemeye çalışın:  Nöbetin ne zaman başlayacağını tahmin edebilirseniz bir oyun ya da başka bir faaliyetle çocuğun dikkatini dağıtmaya çalışın.

5. Sakin olun: Çocuklar duygu metrelerdir. Yani siz stresliyseniz onlarda olacaktır eğer siz huzurluysanız onlarda aynen sizin gibi huzurlu olacaklardır bu yüzden sakin olun olamıyorsanız da sakinmiş gibi yapın.

6. Hayır deyin ve tutarlı olun: Her çocuk kurallara ve sınırlamalara ihtiyaç duyar yoksa ne yapacağını bilemez. Açık olun, kurallar çocuğunuz tarafından tam olarak anlaşılır olsun bunun için onunla konuşun anlatın. Çocuk yetişkinin kesin sınırlar koymadığını düşünürse, nöbet geçirmeye devam edecektir; bu nedenle kesin sınırlar konulması önemlidir. Pes edip sınırı kaldırmayın, tutarlı olun bir gün evet dediğinize diğer gün hayır demeyin. Tutarsızlık çocuğun kafasını karıştırdığından bu neredeyse her zaman daha fazla öfke nöbetine yol açar.

7. Doğru örnek olun: Sizin sinirlendiğinizde nasıl davrandığınız tabi ki çocuğunuza verebileceğiniz en büyük öğretidir. Siz doğru davranışlarda bulunursanız o da öğrenecektir. 

8. Çocuğu sınırlamak ve tutmak için bir teknik geliştirin: Sıkı sıkı sarılmak, sakinleşene kadar çocuğun kendini güvende ve kontrol altında hissetmesini sağlar. Çocuğu tutarak yavaş ve sakin bir sesle onunla konuşun. Çocuğun duygularının nazik ve sakin bir fiziksel destekle sınırlanması, ona önemsendiğini hissettirir. Bu aynı zamanda kontrolünü kaybettiğinde yalnız kalmayacağına dair güvence verir. Çocuğun öfke duygularını bu şekilde sınırlandıran kişiyle ilişkisi iyi olmalıdır. Yetişkin çocuğun öfkesini güvenli bir şekilde “tutar” böylece çocuk kendini kontrolsüz kalmış hissetmez. Bu çocuğun tekrar sakinleşmesini sağlar. Bir öfke nöbetinin ortasında ya da saldırgan olan çocukla olanları tartışmaya çalışmanın bir yararı yoktur. Konuşabilmek için çocuğun sakinleşmesini beklemek gerekir. 

9. Basit, açık talimat verin: Bu davranışı durdurması gerektiğini açıkça uyarın, ancak neden durdurması gerektiğini açıklamaya çalışmayın. Yürümeye yeni başlayan çocuklar bunu anlamazlar.

10. Kendilerini ifade etmelerini çocuklara öğretin: Örneğin, "Ben senin benim oyuncağımı istemeden almandan hoşlanmıyorum.” Demesi için çocuğu cesaretlendirin.” Önceden onu iyi gözlemler ve neye sinirlendiğini anlarsanız kendini ifade etmesi için ona daha kolay yol gösterirsiniz. Nasıl hissettiğini sözle anlatamıyorsa resim yaparak anlatmasını sağlayabilirsiniz tabi ki sakinleştikten sonra. 

Çocuklarda Öfke Nöbeti Nedir ve Ne Zaman Ortaya Çıkar?

ÇOCUKLARDA ÖFKE NÖBETİ

            Öfke nöbeti, çoğunlukla küçük çocuklarda görülen kontrol dışı bir kızgınlık ve sinir patlamasıdır.  Çocuk bu yaşta duygularını nasıl kontrol edeceğini bilmediği için öfkelendiğinde ne yapacağını bilemez, biz yetişkinler gibi kendi kendini sakinleştiremez. Bu nedenle çocuk öfke nöbeti sırasında ağlar, bağırır, tekmeler, vurur, çığlık atar, tepinir, hatta kendine zarar verecek davranışlarda bulunabilir.

            Genelde 2 yaşındaki çocuklarda daha çok görülür. Bu dönemdeki çocukların gelişim özelliklerine göre normaldir. Özellikle çocuk hasta ya da yorgunken ortaya çıkar, ancak çoğu zaman çocuktan bir şey yapması ya da yapmaması istendiğinde, inatlaşma sonucunda ortaya çıkar. Çok rahatsız edici olmasına rağmen büyümenin normal ve önemli bir parçasıdır.

            Amacımız çocuğun öfkesini yok saymak ya da baskılamak değil, kabul etmek ve onu nasıl idare edebileceğini, nasıl başa çıkabileceğini ya da öfkesini kabul edilebilir şekilde nasıl göstereceğini öğretmeliyiz. Çocuklara öfkelendiği için kızmayın duygularda hata olmaz çocuğunuza kızar ve öfkesini bastırmasını öğretirseniz bu duygu onun için zarar verici olacaktır. Mutluluk gibi öfke de normal bir duygudur ve çocuğun sadece bunu nasıl yöneteceğini öğrenmeye ihtiyacı vardır.

            Çocuğun öfke duygusunun nedeni; acı veren  duygularını önlemek için bir savunma olabilir; örneğin başarısızlık, düşük benlik saygısı, özgüven eksikliği ve sosyal izolasyon duyguları ile ilişkili olabilir; ya da kaygı ile ilişkili olabilir. Eğer böyle bir neden varsa hangi olaylardan sonra öfke nöbeti yaşadığına dikkat ederek tam nedenini bulabilirsiniz. Bu konuda öğretmeninden de yardım alabilirsiniz. Soruna göre yaptığınız yardım yetersiz oluyorsa bu konuda bir uzmandan yardım almakta fayda vardır.

             

ÖFKE NÖBETİ NE ZAMAN ORTAYA ÇIKAR?

            Hayal kırıklığı: Çocuk bir şeyi yapmaya çalışıp beceremediğinde yaşanabilir. Ya da  başkalarına derdini anlatamadığında.

            Bir yetişkinin dikkatini çekmemesi: Yürümeye yeni başlayan çocuk, olumsuz şekilde bile olsa dikkat odağı olmayı sever. Anne babası ya da başka biri daha önce bir öfke nöbetine büyük bir ilgi göstermişse, çocuk aynı taktiği şeyi tekrar deneyebilir.

            Bağımsızlık isteği: Yürümeye yeni başlayan çocuk bağımsız olmaya çabalar. Çoğu zaman “Ben yapıcam!” diye tutturur.

            Reddedilmek: Bir yetişkin çocuğa istediği bir şeyi vermeyi reddedebilir ya da daha büyük bir çocuk oyuncağını elinden aldığında.

            Açlık, yorgunluk: Bu durumlarda çocuklar daha duyarlı olur ve sinirlendiklerinde gösterdikleri tepkiyi etkileyebilir.

            Sınırları ve kuralları sınamak: Küçük çocuklarda zaman kavramı oluşmadığı için sabır, zaman ve bekleme kavramlarını anlayamaz. Anne baba, “ sabırlı olman ve sıra sana gelene kadar beklemen gerek” dediğinde bunu anlayamaz. Ya da birazdan ya da bir dakika dediğinizde bu sözcükler onlar için bir şey ifade etmez. Dolayısıyla bu durum onları öfkelendirebilir.

ÇOCUKLARDA AYRILIK KAYGISI VE BAŞ ETME YÖNTEMLERİ

   Çoğu çocuk ilk ayrılık kaygısı belirtilerini 6-7 aylıkken gösterir. 10-18 aylık gibi kaygı üst seviyeye çıkar ve genelde 2 yaş sonrası yok olur. Eğer doğru şeklide yaklaşırsak ilerde okula başlarken vs sorun yaşamazlar. O nedenle yazıyı dikkatle okuyunJ Bu dönemdeki bebeklerin çoğu  anne-baba ya da bakıcıdan ayrı kaldığında kaygılanır. Bu gelişim döneminin normal bir sürecidir. Çünkü anne-babası ya da bakıcısıyla bir bağ kurmuştur,  bu nedenle o yokken endişelenir. Çocuklar ilk 1 yıl anne babalarının yanındayken güvende ve iyi hissederler ancak  ebevynlerinden  ayrılmaya başlamalarıyla birlikte kendilerini tehlike altında ve güvensiz hissederler. Aynı zamanda bu dönemde olan çocuklarda zaman kavramı oluşmadığı için odadan gidenin geri gelmeyeceğini ya da ne zaman geleceğini bilemez. Bunun sonucunda değişik tepkilerle kaygılarını gösterirler. Örneğin; anne-babası odadan çıkarken dehşetle ağlayabilir. Bu durum tabi ki anne-babayı  veya bakıcıyı  oldukça zorlar.

            Ayrılık kaygısı, bazen kardeş doğduğunda ya da evdeki rutinde değişiklikler olduğunda (Bakıcı değişimi, taşınma, okula başlama vb...) ortaya çıkabilir.

Ayrılık kaygısının belirtileri;

·      Anne-baba ya da bakıcıya yapışma

·      Anne-baba ya da bakıcıyı göremediğinde ağlama

·      Yabancılardan korkma

·      Gece ağlayarak anne-babayı çağırma

Ayrılık kaygısı yaşayan çocuklar için öneriler;

            Ayrılık kaygısının bağlanmayla birlikte çıktığını söylemiştim, dolayısıyla bununla başa çıkabilmek için çocukların yok olan şeylerin tekrar geri geldiğini öğrenmeleri gerekir. Bunu destekleyici şunları yapabiliriz;

·      Oda içinde dolaşırken nerede olduğunuzu sesinizle hatırlatabilirsiniz

·      Ce-ee gibi oyunlar oynayabilirsiniz (Çok klişe gelebilir ama sizi göremediğinde de orada olduğunuzu anlaması için ideal bir oyundur)

·      Başka yetişkinlerle de zaman geçirmesi için teşvik edin

·      Kısa süreli ayrılıklar düzenleyin. (Diğer odaya gitmek gibi...)  Görünmeseniz de orada olduğunuzu anlaması için diğer odadayken şarkı söyleyin ya da onunla konuşun)

·      Beklemeyi öğrenmesini sağlayacak oyunlar oynayın. Örneğin, sırayla top yuvarlama oynayabilirsiniz. Hatta çalar saatinizi 10 dk. sonraya kurup saat çaldığında oyun oynayacağız, diyebilirsiniz.

·      Yanından ayrılacağınız zaman çocuğunuza bunu bizzat kendiniz söyleyin, hatta giderken olumlu ve neşeli bir tutum gösterin. Eğer onun yanından ayrılırken siz kaygı yaşıyorsanız, çocuğunuz bunu anlayacaktır ve kendisi de kaygılanacaktır.

 

Çocuğunuz anaokulu ya da oyun grubuna başladığında;

·      Alışması birkaç hafta sürebilir. Onu yavaş yavaş alıştırmalısınız. Örneğin, ilk gün siz de yanında olursunuz, ama diğer gün 2 saat, diğer gün 1 saat, diğer gün 15 dk. gibi yavaş yavaş bu süreyi azaltırsınız.

·      Siz yanından ayrılırken ağlamaya başlasa bile gideceğinizi açık olarak belirtin, ona kısa bir öpücük verin ve “Şimdi gidiyorum ama geri geleceğim” diyerek geri geleceğinizden emin olduğuna inandırarak gidin.

·      Yanına sevdiği bir oyuncağını verebilirsiniz.

·      Çocuğunuz sizi görmeden asla kaçmaya çalışmayın!